۱۴۰۱/۱۲/۱۲

عملیات والفجر ۱

پس از عدم موفقیت عملیات والفجر مقدماتی، كه با طراحی و فرماندهی سپاه پاسداران و با اتكا به نیروی پیاده در جنوب منطقه فكه انجام شد، فرماندهان ارتش عملیات در شمال این منطقه با اتكا به آتش توپخانه طراحی كردند. بدین ترتیب برای نخستین بار در جنگ ایران و عراق آتش متمركز و فوق‌العاده توپخانه در نظر گرفته‌شد.

اهداف عملیات

هدف اصلی این عملیات تك به جبال حمرین و تكمیل تصرف آن و نیز دست‌یابی به جبل فوقی بود تا به این وسیله ضمن تسلط بر ارتفاعات منطقه، دشمن را مجبور كنند تا در دشت قرار بگیرد و مقدمات پیش‌روی به عمق فراهم آید.

موقعیت منطقه

زمین منطقه به صورت كوهستانی و تپه ماهور است و ارتفاعات مهمی همچون 178، 175 و 165 را در خود جای داده است. اغلب این ارتفاعات در جنوب منطقه عملیاتی و در امتداد جنوب شرقی جبال حمرین واقع شده و به شكل دهلیزی صخره‌ای نمایان است. همچنین، پس از دشت سمیده، در این قسمت ارتفاعات جبل فوقی به موازات جبال حمرین شروع می‌شود. پس از آن، آب‌گرفتگی و باتلاقی‌های هورالهلغل و هورالسناف قرار گرفته است.

استعداد دشمن

با انجام عملیات والفجر مقدماتی، نیروهای عراقی در منطقه عمومی فكه افزایش یافتند. به همین دلیل جبهه خودی تلاش زیادی به عمل آورد تا منطقه مورد نظر برای انجام عملیات والفجر 1 از نظر دشمن محفوظ بماند. این تلاش تا روز 28/12/1361 موفق بود، اما پس از ورود توپخانه به منطقه و دو بار جابه‌جایی آن و نیز عواملی همچون نقل و انتقال یگان‌های عملیاتی موجب شدند دشمن نسبت به تحركات نیروهای خودی و احتمال انجام عملیات از سوی آنها حساس شود. به همین دلیل سپاه چهارم عراق كه مسئولیت پدافند از منطقه مورد نظر را بر عهده داشت، یگان‌های زیر را برای مقابله با عملیات احتمالی ایران تحت امر خود قرار داد:

- تیپ‌های 501، 18، 44، 45، 701، 704، 603، 419، 38، 703، 104، 427، 238 پیاده؛

- تیپ‌های 60، 51، 37، 12، 17، 26، 34، 8، 42 زرهی؛

- تیپ‌های 27، 1 و 24 مكانیزه؛

- تیپ 55 مختلط؛

- تیپ 33 و چهار گردان مستقل نیروی مخصوص؛

- دو گردان كماندویی از لشكر 1 و پنج گروهان كماندویی از سپاه 4؛

- تیپ 108 گارد مرزی.

سازمان رزم خودی

قرارگاه خاتم الانبیاء(ص) برای انجام این عملیات دو قرارگاه عملیاتی را تحت امر خود قرار داد:

الف- قرارگاه عملیاتی نجف؛

نجف 1، شامل: لشكر 31 عاشورا (15 گردان پیاده) و تیپ 55 هوابرد (چهار گردان)؛

نجف 2، شامل: لشكر 27 محمد رسول‌الله (15 گردان پیاده) و تیپ 84 خرم‌آباد (چهار گردان)؛

نجف 3، شامل: لشكر 5 نصر (15 گردان پیاده) و تیپ 58 ذوالفقار (پنج گردان)؛

نجف 4 (به عنوان احتیاط) شامل: تیپ مستقل 10 سیدالشهدا (پنج گردان پیاده) و تیپ 37 زرهی (دو گردان تانك و یك گروهان مكانیزه)؛

یگان‌های توپخانه، شامل: شش گردان از ارتش و دو گردان از سپاه.

ب- قرارگاه عملیاتی كربلا:

كربلا 1، شامل: لشكر 41 ثارالله (شش گردان پیاده) و تیپ 1 لشكر 21 حمزه (چهار گردان پیاده و یك گردان (-) تانك)؛

كربلا 2، شامل: لشكر 7 ولی‌عصر (پنج گردان پیاده) و تیپ 2 لشكر 21 حمزه (سه گردان پیاده و یك گروهان تانك)؛

كربلا 3، شامل: تیپ 33 المهدی (پنج گردان پیاده) و تیپ 3 لشكر 21 حمزه (سه گردان پیاده و دو گروهان تانك)؛

كربلا 4، شامل: لشكر 14 امام حسین (هشت گردان پیاده و دو گردان تانك) و تیپ 2 لشكر 77 خراسان (چهار گردان پیاده و یك گروهان تانك)؛

كربلا 5، شامل: لشكر8نجف‌اشرف(9گردان‌پیاده) و لشكر(-) 19فجر (هفت‌گردان‌پیاده و 1 گردان تانك)؛

تیپ 4 زرهی لشكر 21 حمزه (دو گردان مكانیزه و سه گردان تانك و دو گردان ژاندارمری) و یك گروهان از سپاه (به عنوان احتیاط) و تیپ 1 لشكر 17 علی‌ابن‌ابیطالب (سه گردان پیاده)؛

یگان‌های توپخانه، شامل: هشت گردان از ارتش و دو گردان از سپاه.

طرح عملیات

عملیات از دو محور شمالی و جنوبی طراحی شد. قرارگاه نجف ارتفاعات حمرین را تصرف، دشمن را منهدم و منطقه مورد نظر را تامین می‌كند و سپس بنا به دستور تك را جهت تصرف جبل فوقی به سمت جنوب ادامه داده و آماده پدافند می‌شود ویا بنا به دستور تك را به سمت جنوب و غرب ادامه می‌دهد.

قرارگاه كربلا ضمن پدافند در قسمتی از منطقه واگذاری تك كرده و با انهدام قوای دشمن دامنه ارتفاعات جنوب غربی حمرین را تأمین و در امتداد آن پدافند می‌كند و سپس آماده می‌شود بنا به دستور به قرارگاه نجف كمك نموده و یا تك را به سمت غرب ادامه دهد.

شرح عملیات

عملیات در ساعت 23 روز 21/1/1362 با رمز مبارك "یاالله" آغاز شد. یگان‌های عمل كننده به تناسب طرح مانور و ماموریت‌های تعیین شده، با اختلاف كمتر از یك ساعت با دشمن درگیر شدند. در قرارگاه عملیاتی كربلا، نیروها در دو جناح چپ و راست در عمق پیش‌روی كردند و پس از انهدام نیروهای دشمن، نظر به این كه محور وسط پاكسازی نشده بود و نیروهای خودی از جناحین تهدید می‌شدند، با نزدیك شدن روشنایی هوا دستور داده شد كه از ادامه پیش‌روی خودداری كنند.

در محور قرارگاه عملیاتی نجف، چند ارتفاع مهم منطقه پاك‌سازی شد و نیروها روی آنها و نیز در داخل كانال‌های ارتباطی و سنگرهای دشمن هجوم برده، در آنجا مستقر شدند.

موضوع قابل توجه در این محور، عملكرد چشمگیر و ابتكاری یكی از یگان‌های سپاه پاسداران در جناح چپ محور جنوبی بود؛ به گونه‌ای كه نیروهای دشمن دور خورده و به طور كامل منهدم شدند.

دشمن صبح روز اول با استفاده از ارتفاعاتی كه به تصرف نیروهای خودی در نیامده بود، از جمله ارتفاع مهم 165 _ مشرف بر پاسگاه و شیار بجلیه _ نیروهای موجود در منطقه را تقویت كرد و سپس پاتك‌های خود را با حجم زیاد آتش آغاز نمود، به گونه‌ای كه تا ساعت 17 همان روز به همین شكل پنج پاتك را تدارك و اجرا كرد.

در شب دوم، ارتفاع 165 به تصرف نیروهای خودی درآمد؛ اما با روشن شدن آسمان و اجرای آتش شدید از سوی دشمن، این ارتفاع در همان روز دو بار میان نیروهای خودی و دشمن دست به دست شد.

در روز سوم عملیات، نیروهای عراقی با در اختیار داشتن ارتفاع 165 و سپس اجرای آتش شدید و بهره‌گیری از هلی‌كوپتر، مجدداً پاتك‌های خود را از سر گرفتند كه مقاومت جبهه خودی در این روز چشمگیر و قابل توجه بود.

در شب چهارم، نیروهای خودی مجدداً تلاشی را به منظور تصرف ارتفاع 165 انجام دادند؛ اما دشمن كه هوشیار شده و به اهداف عملیات را پی برده بود، به مقابله با تعرض طرف مقابل پرداخت.

در روزهای چهارم و پنجم، نبرد با شدت زیاد روی ارتفاعات تصرف شده ادامه داشت و در برخی از ارتفاعات، درگیری به صورت تن به تن درآمده بود.

طی این درگیری‌ها ارتفاعات منطقه چندین بار رد و بدل شد؛ لیكن به رغم عبور موفق نیروها از موانع و شكستن خط دشمن و نیز به كارگیری نسبتاً مناسب آتش توپخانه و تلفات قابل ملاحظه‌ای كه به دشمن وارد شد، درگیری‌ها به مرور كاهش یافته، نیروهای خودی در مواضع مناسب پدافند كردند.

نتایج عملیات

در این عملیات به رغم مورد هجوم قرار دادن دشمن با 60 هزار گلوله توپ، حجم آتش خودی حدود 60 درصد آتش دشمن بود. مضافاً اینكه مسبب اصلی عدم موفقیت نیروهای خودی در این عملیات را هوشیاری دشمن می‌توان دانست.

خسارات وارده به دشمن به قرار ذیل می‌باشد: