۱۴۰۱/۱۲/۱۲

عملیات والفجر ۳

ارتش عراق پس از شكست در عملیات بیت المقدس و عقب‌نشینی سراسری خود، ارتفاعات مهم و سركوب مرزی را در اختیار داشت و به این ترتیب چند شهر مرزی همچون مهران زیر دید و تیر دشمن بود.

ارتش عراق با استقرار نیروهای خود روی ارتفاعات مرزی مهران، علاوه بر تسلط بر این شهر، موفق شده بود با نیروی كمتری از منطقه بدره پدافند كند. حال آن كه عقب راندن دشمن از روی ارتفاعات مرزی، پدافند در دشت را به او تحمیل می‌كرد و در نتیجه نیروی بیش‌تری زمین‌گیر می‌شد. بر همین اساس، طرح تأمین مهران _ به عنوان دومین عملیات محدود در شرایط جدید _ در دستور كار قرار گرفت.

اهداف عملیات

- آزادسازی شهر مهران از زیر دید و تیر دشمن؛

- ایجاد سهولت در برقراری ارتباط شهرهای دهلران _ مهران و نیز ایلام _ مهران؛

- تحمیل خطوط پدافند به دشمن و كشاندن او از ارتفاعات به دشت؛

- انهدام دشمن؛

- بازپس‌گیری ارتفاعات و عوارض حساس زالوآب - كه در این صورت، دید دشمن نسبت به تنگة كنجانچم و حوالی سد كنجانچم و دشت مهران كور می‌شد.

- آزادسازی ارتفاعات "نمه كلان بو" و قسمتی از ارتفاعات قلاویزان - كه دشمن را از تسلط كامل بر شهر مهران محروم می‌كرد و در مقابل، شهر بدره و عقبه دشمن به زیر دید قوای جمهوری اسلامی درمی‌آمد.

موقعیت منطقه

در منطقه دشت مهران، دو رشته ارتفاعات وجود دارد: در شمال، ارتفاعات زالوآب و كانی سخت و نمه كلان‌بو واقع است كه قسمت عمده آن در خاك ایران قرار دارد. در جنوب نیز ارتفاعات قلاویزان واقع است كه مرز ایران و عراق را مشخص می‌سازد. بین دو ارتفاع یادشده، دشت مهران و دشت ورمهراز و زرباطیه عراق قرار دارد.

قسمتی از ارتفاعات زالوآب و كانی سخت، مرز مشترك ایران و عراق است كه در سمت غربی آن، ارتفاعات نمه كلان‌بو با قللی بیش از 200 متر و كم‌تر از 400 متر ارتفاع واقع است. همچنین، ارتفاعات زالوآب، كه دارای تپه‌هایی به ارتفاع 340، 325، 343 و 310 می‌باشد، در سمت شرق نمه كلان‌بو قرار دارد و مهم‌ترین قله آن معروف به كله قندی دارای 363 متر ارتفاع است.

تنگه كنجانچم در امتداد جاده مهران _ ایلام و در شمال شرقی مهران واقع است كه به منزله گلوگاه ورود به دشت مهران ـ از طرف ایلام ـ محسوب می‌شود و ارتفاعات كله قندی بر این تنگه تسلط كامل دارد.

استعداد دشمن

- تیپ‌های 506، 417، 420، 502، 424، 18، 38، 48 و 503 پیاده؛

- تیپ‌های 37 و 70 زرهی؛

- تیپ 4 گارد مرزی؛

- تیپ 4 پیاده كوهستانی؛

- گردان‌های كماندویی المثنی، مدلول، بلال و حدیبه؛

- گردان 9 مكانیزه تابع لشكر 2 پیاده كوهستانی؛

- گردان 7 تانك تابع لشكر 2 پیاده كوهستانی؛

- گردان 1 موشك ضدتانك؛

- گردان‌های 53، 240 و 639 توپخانه و آتشبار خمپاره 120.

سازمان رزم خودی

فرماندهی عملیات را قرارگاه نجف‌اشرف بر عهده داشت و یگان‌های تحت‌امر این قرارگاه نیز عبارت بودند از:

الف- سپاه پاسداران:

- لشكر 41 ثارالله با استعداد شش گردان؛

- لشكر 5 نصر با استعداد هفت گردان پیاده؛

- لشكر 27 محمد رسول‌الله(ص) با استعداد یك گردان پیاده؛

لشكر 17 علی‌ابن‌ابیطالب(ع) با استعداد سه گردان پیاده؛

تیپ مستقل 21 امام رضا(ع) با استعداد پنج گردان پیاده؛

تیپ مستقل 11 امیرالمومنین(ع) با استعداد دو گردان پیاده؛

تیپ مستقل 5 رمضان با استعداد یك گردان تانك و یك گردان مكانیزه.

ب- ارتش جمهوری اسلامی:

تیپ 4 زرهی از لشكر 21 حمزه؛

تیپ 40 سراب (پیاده)؛

تیپ 84 خرم‌آباد با استعداد دو گروهان پیاده و یك گروهان تانك.

یگان توپخانه، شامل: 4 آتشبار از سپاه و 9 آتشبار از ارتش.

طرح عملیات

با توجه به مختصات جغرافیایی منطقه و اهمیت استراتژیك آن، عملیات به ترتیب در سه محور زالوآب و نمه كلان بو ـ دشت مهران ـ قلاویزان طراحی شد. رزمندگان می‌بایست پس از تامین اهداف مورد نظر و در صورت مناسب بودن وضعیت پایگاه‌های دشمن، در شرق رودخانه كنجانچم مستقر شوند. در غیر این صورت، با احداث خاك‌ریز در پشت رودخانه پدافند شود.

شرح عملیات

عملیات در ساعت 23 مورخ 7/5/1362 با رمز "یاالله" آغاز شد. در محور شمالی عملیات، ارتفاعات نمه _ كلان بو _ به غیر از ارتفاع 270 معروف به كله قندی - تصرف و تامین شد و ارتفاعات زالوآب به همراه ارتفاع 270 به محاصره درآمد.

در محور میانی (دشت مهران)، رزمندگان خودی با پشت سر گذاردن جاده مهران _ ایلام، از پاسگاه دوراجی تا فرخ آباد را تامین كردند.

در محور جنوبی، به رغم موفقیت‌های چشمگیر اولیه، از آنجا كه فرصت لازم برای احداث خاك‌ریز از یال قلاویزان به سمت فیروزآباد و از آنجا به فرخ آباد به دست نیامد، تصرف اهداف این محور در مرحله اول عملیات كامل نگردید؛ لیكن در مرحله بعد این نقیصه برطرف شد.

به این ترتیب، تنها محوری كه تصرف اهداف موجود در آن ناتمام مانده بود، محور شمالی بود. نیروهای دشمن كه در ارتفاعات زالوآب و كله‌قندی در محاصره بودند، یازده شبانه‌روز مقاومت كردند، دشمن بسیار تلاش می‌كرد تا به هر نحو ممكن این ارتفاعات - به ویژه كله‌قندی - را از محاصره خارج كند. مضافاً به این كه می‌كوشید خط پدافندی نیروهای ایران را در دوراجی شكسته و سپس با جناح چپ خود الحاق كند.

اگرچه نیروهای خودی با مقاومت بسیار تلاش دشمن را در دوراجی و نمه‌كلان بو خنثی كردند، لیكن نیروهای عراقی همچنان در ارتفاعات زالوآب و كله قندی مستقر بودند. سرانجام در سحرگاه 18/5/1362 فرمانده لشكر 27 (حاج همت) با یك گردان وارد عمل شد و مقاومت نیروهای عراقی مستقر در این ارتفاع را در هم شكست.

نتایج عملیات