عملیات عاشورا

مقدمه

در قرارداد 1975 الجزایر، خط الراس ارتفاعات میمك به عنوان مرز ایران و عراق تعیین شد. سپس كمیته‌های مشترك دو كشور برای تهیه اسناد لازم و میله‌گذاری مرز به گفت و گو پرداختند. این گفت و گوها كه به كندی انجام می‌شد، تا آستانه وقوع انقلاب اسلامی به نتیجه تعیین كننده‌ای نرسید. در این میان، رژیم عراق كه به تعیین قطعی مرزها تمایلی نشان نمی‌داد، با پیروزی انقلاب اسلامی زمینه را بر ملغی كردن این قرارداد فراهم دید و در تاریخ 19/6/1359 به میمك حمله كرد و در تاریخ 21/6/1359 آن را اشغال كرد.

چهار ماه بعد (19/10/1359)، طی عملیات ضربت ذوالفقار، اگرچه دشمن از قلل میمك عقب رانده شد، لیكن شمال و غرب این منطقه همچنان تحت اشغال او بود. این وضعیت ادامه داشت تا این كه عملیات عاشورا به منظور آزادسازی ارتفاعات شمال میمك و نیز دامنه غربی آن طراحی و به اجرا درآمد.

 

اهداف عملیات

- انهدام بخشی از قوای دشمن؛

- تحمیل پدافند در دشت به دشمن؛

- ایجادتسهیلات در رفت‌وآمد از جنوب‌به‌غرب‌و بالعكس؛ و نیز ارتباط و اتصال جبهه‌های‌جناحین میمك؛

- آزادسازی قسمتی از اراضی اشغالی؛

- تامین منطقه میمك با تسخیر و تصرف ارتفاعات مهم منطقه، همچون: گركنی، فصیل و فرورفتگی میمك.

 

موقعیت منطقه

سراسر منطقه عملیاتی پوشیده از شیارها و پستی و بلندی‌های بسیاری است كه پراكندگی آنها شكل پیچیده‌ای به منطقه می‌دهد. نوع زمین منطقه از خاك رس و در بعضی نقاط همراه با شن می‌باشد كه حركت خودروها را دچار مشكل می‌كند.

حدفاصل تنگه‌های بینا و بیجار كه عملیات در آن متمركز شده بود، ارتفاعات نسبتاً بلندی قرار داد كه مرتفع‌ترین آنها كوه میمك است. این ارتفاعات با حركت به طرف خاك عراق به تدریج پست‌تر شده و زمین تقریباً مسطح می‌شود.

ارتفاعات مهم این منطقه عبارتند از: كانی سخت و زالوآب، شورشیرین، شینو، میمك، فصیل، گرگنی، تلخاب، گلم زرد، قلالم كانی شیخ.

 

استعداد دشمن

- تیپ‌های 403، 503 و 604 پیاده؛

- تیپ 4 پیاده كوهستانی؛

- تیپ 46 مكانیزه؛

- تیپ 12 زرهی؛

- یك گردان از گارد ریاست جمهوری؛

- یك گردان كماندویی؛

- یك گردان جیش الشعبی.

 

سازمان رزم خودی

فرماندهی و هدایت عملیات بر عهده قرارگاه "سلمان" بود و نیروهای عمل كننده متناسب با وظایف و اهداف مورد نظر به چهار قسمت تقسیم شدند:

فجر 1، شامل نیروهای سپاه : تیپ مستقل 21 امام رضا(ع) با چهار گردان و یك گروهان تانك از تیپ زرهی 28 صفر؛

نیروهای ارتش : تیپ 1 لشكر 81 زرهی با دو گردان.

فجر 2، شامل نیروهای سپاه : تیپ مستقل انصارالحسین(ع)؛

نیروهای ارتش : تیپ 3 لشكر 81 زرهی؛

(در احتیاط كل عملیات بودند و تا پایان عملیات وارد عمل نشدند.)

فجر 3 ، شامل نیروهای سپاه : لشكر(-) 5نصر با چهار گردان و یك گروهان تانك از تیپ زرهی28 صفر؛

نیروهای ارتش : گردان (-) 211 تانك از لشكر 84 پیاده.

فجر 4 ، شامل نیروهای سپاه : تیپ مستقل 29 نبی‌اكرم (ص)؛

نیروهای ارتش : یك گروهان از گردان 211 تانك؛

توپخانه : سه گردان از ارتش و دو گردان از سپاه.

 

طرح عملیات

پس از انجام شناسایی‌های لازم، عملیات از سه محور زیر طراحی شد:

محور اول : ارتفاعات فصیل، 350 و بانی تلخاب؛ كه در ماموریت فجر 1 بود.

محور دوم : ارتفاعات فصیل و یال میمك؛ كه در ماموریت فجر 3 بود.

محور سوم : فرورفتگی میمك؛ كه در ماموریت فجر 4 بود.

 

شرح عملیات

از غروب روز 25/7/1363، نیروها به طرف اهداف خود حركت كردند. درگیری با دشمن با رمز یا اباعبدالله الحسین(ع) حدود ساعت 01:30 بامداد در محور میانی (فصیل) آغاز شد و رزمندگان پس از چندین ساعت نبرد موفق شدند در ساعت حدود 9 صبح ارتفاعات فصیل را تصرف و سپس پاك‌سازی كنند. در این میان، تلاش برای تصرف یال میمك (348) به نتیجه نرسید.

در محور جنوبی (فرورفتگی میمك) كه درگیری در ساعت 2:45 آغاز شد، اگرچه نیروها توانستند به برخی از اهداف خود دست یابند، اما در حالی كه فاقد سنگرهای دفاعی و امكانات پشتیبانی نیز بی‌بهره بودند، با پاتك زرهی دشمن مجبور شدند عقب‌نشینی كنند.

در محور شمالی (گرگنی)، نیروها كه بیش‌تر وقت خود را به خنثی‌سازی میادین مین و بازكردن معبر اختصاص داده بودند، سرانجام پس از مدتی درگیری با دشمن توانستند ارتفاع گرگنی را تصرف كنند.

در این میان، دشمن با جمع‌آوری و سازمان‌دهی نیروهایش، از صبح روز دوم پاتك‌های سنگین خود را كه با آتش شدید توپخانه و حملات هوایی همراه بود، آغاز كرد و هر بار با مقاومت نیروهای خودی مواجه شده و ضمن تحمل تلفات و ضایعات، مجبور به عقب‌نشینی می‌شد.

سرانجام، پس از چند روز درگیری بین دو طرف، مواضع متصرفه تأمین شد.

 

نتایج عملیات

  1. بازپس گیری بیش از 50 كیلومتر مربع از مناطق اشغالی؛
  2. تصرف بخش مهمی از ارتفاعات منطقه (فصیل - گرگنی)؛
  3. تهدید جاده بدره - مندلی؛
  4. آزادشدن جاده مرزی خودی؛
  5. كشته و زخمی شدن حدود 1500 تن از نیروهای دشمن و به اسارت درآمدن 190 تن دیگر؛
  6. انهدام چندین دستگاه تانك و خودرو نظامی و به غنیمت درآمدن 4 دستگاه تانك، 7 دستگاه خودرو، 6 قبضه تفنگ 106 میلیمتری، 29 قبضه خمپاره‌انداز و تعداد زیادی سلاح سبك و مهمات.