عملیات قادر
در پی تحولات نظامی كه متاثر از عملیات بدر بود، نوع همكاری ارتش و سپاه و نحوه ارتباط آنها با یكدیگر تغییر كرده و مقرر شد هر یك از این دو سازمان نظامی طرح‌های عملیاتی خود را - متناسب با توان و امكاناتشان - به فرماندهی عالی جنگ ارائه دهند و در صورت نیاز به همكاری سازمان دیگر، نوع و میزان آن را نیز اعلام كنند.
به این ترتیب و پس از عملیات بدر، منطقه "سیدكان" - با وجود تمهیداتی كه سپاه پاسداران برای اجرای عملیات در این منطقه انجام داده بود - به نیروهای ارتش واگذار شد.
- تصرف ارتفاعات مهم و حساس منطقه؛
- قطع خطوط ارتباطی و تداركاتی عناصر ضدانقلاب داخلی؛
- انهدام نیروهای دشمن؛
- تصرف بخشی از خاك عراق؛
- نزدیك شدن به راه‌های اصلی و خطوط مواصلاتی دشمن.
منطقه عمومی سیدكان در منتهی الیه شمال شرقی عراق و در مجاورت ایران و تركیه قرار دارد. به استثنای مناطق غربی شهر سیدكان، سایر نقاط این منطقه جزو سردسیرترین و برف‌گیرترین مناطق عراق به شمار می‌رود و به همین علت تنها در شهرهای سیدكان، دیانا و اطراف آنها سكونت امكان پذیر است.
در این منطقه ارتفاعات بلندی همچون لولان، كارگزین، گلازرده، بربزین، گوشینه، حسن بیك، حصاروست، برده بوك و … قرار دارند كه به لحاظ موقعیت خاص خود همواره برای انجام عملیات‌های نامنظم مورد توجه مخالفان حكومت مركزی عراق بودند؛ زیرا از طریق این ارتفاعات می‌توان از چند محور در عمق خاك عراق نفوذ و پیش‌روی كرد. به همین دلیل رژیم عراق از مدت‌ها قبل برای كنترل هرچه بیشتر منطقه و غلبه بر مخالفان خود، تمامی روستاهای منطقه را تخریب كرده بود.
رودخانه‌هایی كه در قسمت شمالی منطقه قرار دارند از ارتفاعات مرزی سرچشمه می‌گیرند كه با پیوستن آنها به یكدیگر، بزرگ‌ترین رودخانه منطقه به نام "بالك" را تشكیل می‌شود. دومین رودخانه مهم منطقه، رودخانه "سیدكان" است كه پس از سرچمشه گرفته از ارتفاعات شمال شرقی سیدكان به رودخانه "زاب كبیر" می‌ریزد.
بیش‌ترین امكانات و تأسیسات نظامی دشمن از قبیل پادگان، انبار مهمات، باند هلی‌كوپتر و … در شهر دیانا متمركز می‌باشد.
بیشتر نیروهای دشمن - حدود یك تیپ كه تحت امر سپاه یكم بودند- در شهر سیدكان استقرار داشتند. در شرق این شهر و روی ارتفاعات سرهاجری نیز نیروهای منظم جاش (مزدوران كرد عراقی) به همراه تعدادی از نیروهای ضدانقلاب اسلامی (حزب دمكرات كردستان ایران و سازمان مجاهدین خلق ایران) مستقر بودند.
همچنین، دشمن به منظور ایجاد تسلط بر منطقه روی بلندترین ارتفاع منطقه یعنی حسن بیگ در حد یك گردان نیرو مستقر كرده و در امتداد جاده سیدكان به طرف شهر دیانا نیز برای محافظت و تأمین جاده چندین پایگاه احداث كرده بود.
پس از آگاهی دشمن از احتمال وقوع عملیات - از طریق تخلیه اطلاعاتی بارزانی‌ها به دست نیروهای جاش - ارتش عراق علاوه بر لشكر 23 كه قبلاً در منطقه مستقر بود، لشكر 33 را نیز وارد منطقه كرد و در بسیاری از نقاط نیروهای منظم را جایگزین نیروهای جاش نمود.
قرارگاه حمزه
حمزه 1 (ارتش): لشكر (-) 23 نوهد و تیپ 2 لشكر 28 پیاده با دو گردان؛
حمزه 3 (ارتش): تیپ 1 لشكر 77 پیاده با دو گردان؛
حمزه 2 (سپاه): تیپ ویژه شهدا.
مطابق طرح مانور برای اجرای عملیات قادر، لشكر 23 با تیپ 2 می‌بایست ارتفاعات مشرف روی "بركیم" و ارتفاعات 1830 را اشغال كرده و با تیپ 1 نیز جهت برقراری خط تماس، به دشمن كه روی "سراسپندار" مستقر بود نزدیك شده و در یك كیلومتری منتظر ادامه تك باشد. تیپ 2 لشكر 28 نیز كه تحت امر لشكر 23 بود می‌بایست با یك گردان ارتفاع غربی سربله (سرهویز) و با گردان دیگر ارتفاعات بربزمن و و یال آن را كه مقابل ارتفاع كارگزین قرار دارد، تصرف كند.
تیپ شهدا نیز می‌بایست در مرحله اول با یك گردان تك كرده و ارتفاع گوشینه را اشغال كند و در مرحله دوم نیز جهت ادامه تك آماده شود.
تیپ 1 لشكر 77 نیز در مرحله اول با یك گردان ارتفاعات سربله را تصرف نموده و با گردان دیگر پس از تصرف آن كه تیپ شهدا ارتفاع گوشینه را تصرف كرد، تثبیت این ارتفاع را بر عهده گیرد.
نیروهای عمل كننده پس از چندین ساعت راه پیمایی موفق شدند در ساعت 2:30 بامداد 24/4/1364 از سه محور به نقاط مورد نظر رسیده و به این ترتیب درگیری با دشمن را آغاز كنند. در محور چپ، نیروهای خودی ضمن انهدام نیروهای دشمن، اغلب قله‌های ارتفاع گوشینه را به تصرف درآورده و برای مقابله با پاتك‌های دشمن آماده شدند.
در محور میانی، قوای خودی پس از درگیری با نیروهای بومی و جاش مستقر در "سربله"، روی این ارتفاع و نیز ارتفاع "سرهویز" - كه از نیرو خالی بود - مستقر شدند. امّا در محور راست (ارتفاعات سراسپندار) مقاومت نیروهای عراقی به همراه نیروهای جاش از پیش‌روی نیروهای عمل كننده جلوگیری كردند.
با روشن شدن هوا، فشار هماهنگ هوایی و زمینی دشمن آغاز شد. ابتدا با توجه به اهمیت ارتفاع حساس گوشینه، شش بار به سمت این ارتفاع پاتك شد كه در نتیجه به علت كمبود نیرو، نرسیدن نیروی كمكی به منطقه برای تثبیت ارتفاع، نداشتن عقبه و نیز كمبود آتش پشتیبانی، دشمن توانست این ارتفاع - به جز قسمت كمی از آن - را بازپس گیرد.
مجدداً مقرر شد ارتفاع گوشینه به تصرف درآید. بر همین اساس، نیروها توجیه و آماده حركت شدند و حدود ساعت 6 صبح توانستند با اجرای آتش محدود خمپاره - كه روز قبل به وسیله قاطر آورده بودند - در مدت كوتاهی ارتفاع گوشینه را به تصرف خود درآوردند.
دشمن این بار تلاش اصلی خود را ابتدا برای بازپس گیری ارتفاع "سربله" به كار بست و موفق شد نیروهای مستقر در آن را عقب بزند. سپس، متوجه گوشینه شد.
با تسلط دشمن بر سربله - كه بر جاده گلازرده به گوشینه مسلط بود - ارتباط نیروها با عقبه خود قطع شد. در این حال، كمبود آب و غذا توان نیروها را كاهش داده بود. تعدادی از آنها بر اثر شدت تشنگی شكم‌های خود را به سنگ‌های خنك كوه می‌چسبانیدند تا مقداری از عطش آنها كاسته شود.
در حالی كه نیروهای خودی از آتش و مهمات بسیار كمی برخوردار بودند، دشمن انبوه آتش خود را با استفاده از هلی‌كوپتر، توپخانه، زرهی و هواپیما متوجه ارتفاع گوشینه كرد و سرانجام توانست برای بار دوم قسمت‌هایی از آن را تصرف كند.
با توجه به وضعیت عمومی منطقه (عدم وجود عقبه، كمبود نیرو و …) برای جلوگیری از تلفات بیشتر تصمیم گرفته شد نیروهای خودی گوشینه را تخلیه كرده و روی یال حصاروست پدافند كنند.
صبح روز سوم عملیات، دشمن به ارتفاعات سراسپندار حمله كرد و نیروهای خودی را به عقب راند. سپس، با حمله به ارتفاع "سرهویز" روی آن مستقر شد.
به این ترتیب، عملیات قادر با تصرف بسیار ناقص برخی از اهداف و نیز دست‌یابی به خط پدافندی غیرقابل اطمینان و ضربه‌پذیر متوقف شد. بر همین اساس و با هدف تكمیل خط پدافندی و گرفتن ابتكار عمل از دشمن، انجام عملیات دیگری با عنوان مرحله دوم عملیات قادر و یا عملیات قادر 2 ضرورت یافت.
سازمان رزم خودی در قادر 2
قرارگاه حمزه:
حمزه 1 (ارتش): گردان تكاور لشكر 64 و یك گروهان از لشكر 23؛
حمزه 4 (سپاه): تیپ قدس به استعداد سه گردان (-).
براساس تفكیك اهداف عملیات به دو ارتفاع سربله و سرهویز، منطقه عملیاتی نیز به دو محور تقسیم شد:
1- محور سمت راست با هدف ارتفاعات 1936 و 1976 سرهویز.
2- محور سمت‌چپ باهدف ارتفاعات 1910، 1931 و 1627 سربله و یال كشیده‌شده از سربله به‌طرف شهر سیدكان.
به این ترتیب، حمزه 1 می‌بایست تك كرده و نیروهای دشمن را روی سه قله ارتفاعات سراسپبدار و ارتفاع 1936 منهدم و با گرفتن اسیر به مواضع پدافندی خودی بازگردد.
حمزه 4 نیز به ارتفاع سربولی 1910، 1931 و 1627 و قله ارتفاعات سرهویز 1976 و 1936 تك نموده و برای تحكیم و تثبیت اهداف یاد شده، مجموعه ارتفاعات سربولی را به حمزه 3 (تیپ 1 لشكر 77) و قله‌های سرهویز را به حمزه 5 (تیپ 1 لشكر 28) واگذار كند.
عملیات در ساعت2:05بامداد7/5//1364 باهدف تكمیل خط‌پدافندی و گرفتن ابتكارعمل از دشمن آغازشد.
در محور راست (سرهویز)، نیروها موفق شدند تا ساعت 3 بامداد ارتفاع 1976 را فتح كرده و روی آن مستقر شوند. در ادامه، نیروها كه قصد پیش‌روی به سمت قله 1936 را داشتند با نیروهای هوشیار و آماده دشمن مواجه شدند و در نهایت به سمت ارتفاع 1976 عقب نشستند. سپس، دشمن با استفاده از آتش شدید توپخانه و هلی‌كوپتر به سمت این ارتفاع پاتك كرد و موفق شد آن را تصرف كند.
در محور چپ (سربله)، نیروها پس از عبور از قله 1910 ضمن درگیری با نیروهای كمین دشمن با سردادن ندای "الله اكبر" به قله 1931 (ارتفاع اصلی سربله) حمله كرده و آن را فتح كردند.
از حدود ساعت 5 بامداد نیز پاتك‌های سنگین دشمن به سمت ارتفاعات 1931 و 1672 آغاز شد. هم زمان با حركت نیروهای پیاده، آتش توپخانه دشمن نیز شدت یافت و متعاقب آن در ساعت 5:36 هواپیماهای ملخ دار PC.7 و پس از آن هلی‌كوپترهای دشمن در چندین نوبت منطقه را شدیداً زیر آتش خود قرار دادند.
پاتك‌های سنگین و متوالی دشمن و متقابلاً كمبود نیرو و عدم وجود آتش پشتیبانی خودی موجب شدند دستور عقب‌نشینی نیروها صادر شود.
به این ترتیب، با عدم موفقیت نیروهای خودی در دست‌یابی به اهداف از پیش تعیین شده در اولین و دومین مرحله از عملیات قادر، انجام مرحله دیگری از عملیات در دستور كار قرار گرفت.
وضعیت دشمن در قادر 3
پس از انجام عملیات قادر 1 و 2 و هدف‌گیری و تمركز نیروی خودی روی ارتفاعات گوشینه، حسن بیگ و نیز ارتفاعات هم جوار آنها، دشمن، خطی مستحكم و پیوسته ایجاد كرد. این خط از سراسپندار، سرهاجری، سرخیات و سربله تا گوشینه و دامنه‌های انتهایی یال حصاروست امتداد می‌یافت.
بیشتر قوای دشمن در عملیات قادر 1 و 2، در سراسپندار تا گوشینه مستقر بودند. با نزدیكی عملیات قادر 3، اطراف ارتفاع پیرعمر و برده بوك را نیز نیروهای لشكر 7 پوشش دادند.
بر اساس اطلاعات موجود، یگان‌هایی كه قبل از عملیات قادر 3 در منطقه مستقر بودند، از این قرار است:
- تیپ‌های 65 و 66 نیروی مخصوص؛
- تیپ‌های 433 و 438 از لشكر 23 پیاده؛
- تیپ 431 از لشكر 33 پیاده؛
- تیپ‌های 428، 439، 123، 609 و 702 پیاده؛
- تیپ 2 كماندو و یك تیپ كماندو از سپاه سوم؛
- تیپ 10 زرهی.
سازمان رزم خودی در قادر 3
قرارگاه حمزه
حمزه 1: نیروهای ارتش : لشكر (-) 23 نوهد و گردان 344 توپخانه 105 م.م؛
نیروهای سپاه ؛ یك گردان از لشكر 31 عاشورا و یك گردان از لشكر 17 علی‌ابن‌ابیطالب(ع).
حمزه 2: تیپ ویژه شهدا (سپاه)
حمزه 3: نیروهای ارتش : تیپ 1 لشكر 77 پیاده و گردان 383 توپخانه 105 م م،
نیروهای سپاه : یك گردان از لشكر 5 نصر.
حمزه 4: تیپ 55 هوابرد (ارتش).
حمزه 5: نیروهای ارتش : لشكر (-) 28 و گردان 391 توپخانه 105 م. م،
نیروهای سپاه : یك گردان از تیپ 21 امام رضا(ع).
حمزه 6: نیروهای ارتش : لشكر 64 پیاده (یك گردان) و توپخانه مستقر در منطقه عملیاتی والفجر 2،
نیروهای سپاه : لشكر 8 نجف اشرف (هفت گردان).
توپخانه قرارگاه
- دسته موشك زمین به زمین؛
- گردان (-) 341 توپخانه 130 م. م؛
- آتشبار یكم از گردان 369 كاتیوشا.
بر اساس این طرح، نیروهای عمل كننده ضمن انهدام دشمن، ارتفاعات برده بوك، 1668 - 2497 - 1890 - 1592 - 2232 - 1900 را تصرف و محور دربند دارالسلام را تامین می‌كنند و هم زمان در منطقه سیدكان ارتفاعات 1636 - 1037 - 955 - 956 - 984 را تصرف و آماده می‌شوند تا بنا به دستور تك را به سمت غرب ادامه دهند.
حمزه 6 در قسمت راست محور جنوبی ماموریت تلاش اصلی و حمزه 5 در سمت چپ و حمزه 4 از طریق آسمان در این محور تلاش پشتیبانی را بر عهده دارند و حمزه 1 و 3 در شمال سیدكان ماموریت تلاش فرعی را برعهده دارد. حمزه 2 نیز در احتیاط قرارگاه می‌باشد.
عملیات در بامداد 18/6/1364 از دو محور آغاز شد. در محور چپ (برده بوك)، كه تلاش اصلی از آن طریق بود، نیروهای عمل كننده پس از ساعت‌ها كوه‌پیمایی در ساعت 4:15 با نیروهای دشمن درگیر شده و سنگرهای اصلی آنان را منهدم ساختند و بلندترین قله‌های برده بوك نیز به تصرف درآمد. به این ترتیب، تعدادی از نیروهای دشمن در نقاط مختلف پنهان شده و تعدادی نیز با استفاده از تاریكی فرار كردند.
با روشن شدن آسمان، نیروهای باقی‌مانده دشمن به تدریج و به صورت پراكنده از هر اطراف مزاحم می‌شدند. توپخانه دشمن نیز منطقه را زیر آتش شدید خود قرار داد و در نتیجه برخی سنگرهای تصرف شده مجدداً توسط نیروهای عراقی اشغال شد و از داخل آنها به سوی قوای خودی تیراندازی می‌شد.
در محور راست (حاج عمران)، نیروهای عمل كننده پس از خنثی‌كردن قسمتی از میدان مین - در تنگه دربند - تهاجم خود را برای شكستن خط دشمن آغاز كردند و هم زمان از دو جناح چپ و راست نیز برای انهدام دشمن در گردمند و تپه شهدا مهیا شدند.
رزمندگان پس از پیش‌روی تا چومان مصطفی با واحدهای زرهی و آتش شدید توپخانه دشمن مواجه شده و ضمن تحمل تلفات مجبور شدند عقب‌نشینی كنند.
دشمن با اجرای آتش بسیار سنگین روی اهداف تصرف شده و نیز عقبه‌های خودی، پاتك گسترده خود را آغاز كرد. با فشار شدید دشمن، بعضی از گردان‌ها تصمیم گرفتند عقب‌نشینی كنند و بعضی دیگر همچنان در مقابل نیروهای فراوان دشمن به مقاومت ادامه دادند.
با عقب‌نشینی تعدادی از گردان‌ها، دشمن به تدریج به طرف آخرین بلندی‌های "برده بوك" پیش‌روی كرد و سرانجام با استفاده از موقعیت زمین و نیز نیروی اندك طرف مقابل، در ساعت حدود 14 موفق شد ضمن گسترش نیروی خود در منطقه، موقعیتش را تحكیم بخشد.
