عملیات كربلا -۱
در پی ضربات سیاسی و نظامی ناشی از عملیات پیروزمند والفجر - 8 بر پیكر رژیم عراق، ارتش این كشور كه با اتخاذ سیاست موسوم به "استراتژی دفاع متحرك" طی عملیاتی در تاریخ 17/2/1365 شهر مهران را به اشغال خود درآورده بود، می‌كوشید تا با ادامه عملیات‌های خود نقاط دیگری را تصرف كند. ادامه چنین وضعیتی می‌توانست عواقب وخیمی را هم از بعد نظامی و هم از بعد سیاسی برای جمهوری اسلامی ایران در پی داشته باشد. بر همین اساس، برای مقابله با حركت جدید عراق انجام عملیاتی برای آزادسازی شهر مهران و ارتفاعات آن مورد تاكید قرار گرفت.
بازپس‌گیری شهر مهران و سلسله ارتفاعات قلاویزان و دست‌یابی به مرز و تأمین كل منطقه.
منطقه عملیاتی از جنوب به ارتفاعات قلاویزان، از شمال به ارتفاعات نمه كلان كوچك، از غرب به امتداد غربی ارتفاعات قلاویزان و پاسگاه مرزی بهرام آباد، و از شرق به جاده مهران - دهلران منتهی می‌شود.
پس از اشغال مهران، استحكامات و موانع متعددی را توسط دشمن ایجاد كرد. در محور شمالی (جاده ایلام - مهران و باغ كشاورزی) هفت ردیف مین همراه با كانال و بیش از پنج ردیف سیم خاردار رشته‌ای وجود داشت. در محور میانی (حد فاصل رودخانه گاوی و جاده دهلران - مهران) به لحاظ كوهستانی بودن منطقه، استحكامات نسبتاً ضعیف بود. در محور جنوبی (ارتفاعات قلاویزان) سنگرهای كمین و در بعضی شیارها، یك ردیف سیم خاردار و مین وجود داشت.
مسئولیت دفاع از منطقه مورد نظر برای عملیات، بر عهده لشكر 17 زرهی از سپاه دوم عراق بود. خط پدافندی این لشكر از رودخانه كنجانچم به سمت میان كوه امتداد می‌یافت. علاوه بر یگان‌های سازمانی این لشكر (تیپ‌های 70 زرهی، 59 زرهی و 705 پیاده) یگان‌های زیر نیز تحت امر آن بودند:
- تیپ‌های 443، 417 و 425 پیاده؛
- تیپ‌های 1 كماندویی و گردان كماندو لشكر 40 پیاده.
با شروع عملیات، یگان‌های زیر نیز وارد منطقه شدند:
- تیپ 1 مكانیزه، 4 و 5 پیاده، 3 نیروی مخصوص، 2 و 10 زرهی از گارد ریاست جمهوری؛
- تیپ‌های 71، 72 و 3 پیاده از لشكر 35 پیاده؛
- تیپ‌های 501، 113، 95، 118 و 108 پیاده؛
- تیپ 24 مكانیزه؛
- تیپ‌های 2، 3 و 5 كماندو، گردان كماندویی لشكر 20 پیاده و گردان كماندویی لشكر 2 پیاده؛
- تیپ 65 نیروی مخصوص؛
- گردان‌های 763، 110، 15، 766، 217، 238، 53، 247 و 489 توپخانه.
هدایت و فرماندهی عملیات برعهده قرارگاه نجف بود یگان‌های تحت امر این قرارگاه نیز عبارت بودند از:
- لشكر 27 محمد رسول‌الله(ص) با هفت گردان پیاده و یك گردان تانك؛
- لشكر 17 علی‌ابن‌ابیطالب(ع) با سه گردان پیاده و یك گروهان تانك؛
- لشكر 10 سیدالشهدا(ع) با سه گردان پیاده؛
- لشكر 41 ثارالله(ع) با چهار گردان پیاده و یك گردان تانك؛
- لشكر 5 نصر با سه گردان پیاده؛
- لشكر 25 كربلا با چهار گردان پیاده و یك گردان تانك؛
- تیپ مستقل 21 امام رضا(ع) با دو گردان پیاده؛
- تیپ مستقل 15 امام حسن(ع) با پنج گردان پیاده؛
- تیپ مستقل 662 بیت‌المقدس با دو گردان پیاده؛
- گردان مستقل 38 زرهی ذوالفقار با یك گروهان تانك؛
- دو گردان توپخانه سپاه و چهار گردان توپخانه ارتش.
تلاش اصلی بر انجام عملیات از محور ارتفاعات قلاویزان و یال‌های آن تا رودخانه گاوی در نظر گرفته شد. بر همین اساس، عملیات در سه مرحله به ترتیب زیر طراحی شد:
مرحله اول؛ تأمین ارتفاعات قلاویزان ایران تا روستای امام‌زاده سیدحسن.
مرحله دوم؛ تأمین ارتفاعات جبل حمرین تا شیار میگ سوخته و در امتداد آن، تأمین روستاهای بهین بهروزان و هرمزآباد.
مرحله سوم؛ تصرف خاك‌ریز عملیات والفجر 3، كه روستای فرخ‌آباد تا زیر ارتفاعات 223 قلاویزان داشت و در نتیجه مهران در این مرحله تأمین می‌شد.
مرحله اول عملیات در ساعت 22:30 روز 9/4/1365 با رمز "یا ابوالفضل العباس، ادركنی" آغاز شد و نیروهای خودی در اغلب محورها خطوط دشمن را شكسته و تا قبل از روشنایی صبح ضمن انهدام بیش از 10 گردان پیاده عراق، اهداف مرحله اول و قسمتی از مرحله دوم عملیات را به تصرف درآوردند.
ساعاتی بعد، دشمن با به كارگیری نیروهای احتیاط خود به محور امام‌زاده سیدحسن پاتك كرد كه با مقابله قوای خودی خنثی شد. سپس، یگان‌های خودی با مشاهده از هم‌گسیختگی نیروهای دشمن، عملیات را طی روز اول بدون وقفه ادامه دادند.
در شب دوم، كلیه یگان‌های عمل‌كننده ضمن پیش‌روی در باقی‌مانده محدوده مرحله دوم عملیات، تا قبل از روشنایی صبح، خط سراسری - از هرمزآباد تا شیار میگ سوخته - را كاملاً تأمین كرده و مقداری از محدوده مرحله سوم عملیات را نیز تأمین كردند.
از آغاز روز دوم (11/4/1365) عملیات در كلیه محورها ادامه یافت و نیروهای رزمنده ضمن به اسارت درآوردن تعدادی از نیروهای دشمن، به باغ كشاورزی وارد شدند و سپس در حدود ساعت 12 این روز نیز شهر مهران آزاد شد.
ساعت 6 صبح روز سوم، دو تیپ گارد ریاست جمهوری به ارتفاع 210 پاتك كرده، پس از یك درگیری سخت این ارتفاع را تصرف كرد. كه نیروهای خودی مستقر در این منطقه حدود 200 متر عقب آمدند.
در ادامه عملیات، رزمندگان از محورهای قلعه كهنه و فرخ آباد به طرف تپه‌های غلامی و پاسگاه "دراجی" حركت كرده و ضمن پاك‌سازی كامل منطقه، تعداد زیادی از نیروهای دشمن را به اسارت درآوردند.
در جریان چهارم عملیات، كه از ساعت 24 روز 12/4/1365 آغاز شد، با ورود قوای خودی به روستای فیروزآباد، دشمن عقب‌نشینی كرد، سپس، خاك‌ریزی از فیروزآباد تا یال‌های ارتفاعات قلاویزان احداث كردند. درگیری، همچنان در اطراف ارتفاعات 223 ادامه داشت و دشمن، فشاری قابل ملاحظه در نقاط مختلف وارد كرده، تنها ارتفاعات فوق را در تصرف خود نگه داشته بود. حدود ساعت 7 صبح روز چهارم (13/4/1365)، پاتك شدید دشمن روی ارتفاعات قلعه‌آویزان - به منظور تصرف قله 200 - شروع شد؛ امّا با مقاومت و حملات پی در پی قوای خودی، این پاتك شكست خورد.
در روز پنجم، ارتفاع 210 مجدداً به تصرف نیروی خودی درآمد و در سحرگاه روز ششم نیز رزمندگان در مرحله پنجم عملیات با حمله به ارتفاع 223، ضمن تأمین اهداف تعیین شده، قرارگاه تاكتیكی لشكر 17 زرهی عراق را به تصرف درآوردند.
در تاریخ 18/4/1365، علاوه بر تصرف باقی‌مانده یال‌های غربی ارتفاع 223، قرارگاه تاكتیكی تیپ 24 مكانیزه عراق منهدم و فرمانده آن به همراه تعدادی دیگر اسیر شد.
طی این عملیات، منطقه‌ای به وسعت 175 كیلومتر مربع از خاك ایران و نیز عراق شامل شهر مهران و روستاهای اطراف آن، جاده دهلران مهران ایلام، ارتفاعات حساس و سركوب قلاویزان و حمرین و نیز دو پاسگاه مرزی آزاد شد. همچنین، عقبه‌های دشمن از جمله شهرهای بدره و زرباطیه در دید و تیر قوای خودی قرار گرفت. در این عملیات، 1210 تن از نیروهای دشمن نیز اسیر شدند.
