بندر خرمشهر

بندر خرمشهر که در جنوب‌غربی این شهر قرار دارد، به دلیل موقعیت ممتاز جغرافیایی و ارتباط با آب‌ های آزاد و وجود شرکت‌های بزرگ تجاری و کشتیرانی داخلی و خارجی، از گذشته به خرمشهر چهره‌ای جهانی داده است.

در سال  1318ش از اولین اسکله تجاری بزرگ در خرمشهر برای پهلو گرفتن یک کشتی اقیانوس‌ پیام بهره‌برداری شد. در جریان جنگ جهانی دوم نیز شش اسکله دیگر در آن ساخته شد. پس از این جنگ، اسکله بتنی دیگری به طول360 متر وعرض 32/5 متر احداث شد. 

احداث ساختمان بندر در سال  1334 آغاز شد و با طرح‌های توسعه این بندر طول اسکله به 1350متر و تعداد ایستگاه‌های پهلوگیری به 9 اسکله افزایش یافت.

در اسفند 1352ش، مرکز فرماندهی ناوگان خلیج فارس و دریای عامن نیروی دریایی ارتش که در خرمشهر مستقر بود، به بندر‌عباس انتقال یافت.

با آغاز جنگ، بندر‌ خرمشهر که با دوازده انبار، بزرگترین بندر تجاری کشور محسوب می‌شد مملو از کالاهای صنعتی، خودرو، لوازم خانگی و مواد اولیه کارخانه‌ها بود. بر همین اساس شورای تأمین خرمشهر تصمیم گرفت با اولویت‌بندی کالاها بر اساس میزان اشتعال‌پذیری اقدام به تخلیه انبارهای گمرگ کند. اما به دلیل تعلل و غافل‌گیری مسئولین و صاحبان کالا، تخلیه گمرگ با کندی صورت گرفت و در نتیجه بسیاری از کالاها دچار آتش‌سوزی شدند و یا توسط ارتش عراق به غارت رفتند.

ترمینال نظامی بندر خرمشهر از روز 28 شهریورماه 1359 هدف گلوله‌های آرپی‌جی دشمن قرار گرفت و با آغاز هجوم سراسری، دشمن در 8 مهر از محور بندر وارد عمل شد، ولی بلافاصله پس از حضور مدافعین در محدوده درِ فیلیه (از درهای سه‌گانه گمرك) دشمن پیش‌روی خود را متوقف کرد. در 9 مهرماه دشمن از در سنتاب (از در‌های سه‌گانه گمرك)، قصد ورود و اشغال گمرك را داشت که مدافعان بندر ساعت‌ها در برابر هجوم تانک‌ها و زره پوش‌ها و انبوه آتش دشمن مقاومت کردند.

از صبح 10 مهر عراقی‌ها دوباره از این محور حمله کردند و خود را به پشت دیوار گمرك رساندند. روز 13مهر دشمن با تحمل تلفات، بخشی از محوطه بندر را تصرف کرد. روز بعد مدافعان به عراقی‌ها یورش بردند و آنها را کمی به عقب راندند. حدفاصل روزهای  15 تا  17 مهر ماه دوباره دشمن وارد عمل شد و در یک درگیری سنگین و تحمل ده‌ها کشته و زخمی، نیمی از بندر و مسجد آن را که پایگاه مدافعان بود، اشغال کرد.

با تهاجم گسترده دشمن در 23 مهرماه محوطه بندر به طور کامل اشغال شد اما مقاومت در گمرگ در برابر گردان‌های نیروی مخصوص و تیپ 26 زرهی لشکر 5 ارتش عراق تا 1359/7/27 و در حالی که بیش از دو سوم شهر سقوط کرده بود ادامه یافت.

این مطلب برگرفته از کتاب اطلس جغرافیای حماسی 1 با عنوان «خوزستان در جنگ» است.