منطقه عملیاتی رمضان
پس از فتح خرمشهر، ابتكار عمل و برخورداری از روحیه تهاجمی جهت اعاده حقوق ایران، ادامه جنگ و ورود به داخل خاك عراق را ضروری می‌ساخت. لذا دست‌اندركاران جنگ مشغول طراحی عملیات رمضان شدند، اما بحران حملۀ رژیم صهیونیستی به جنوب لبنان، در سال 1361همگان را متوجه لبنان كرد. در این مرحله امام‌خمینی (ره) با تبیین استراتژی «راه قدس از كربلا می‌گذرد» جهت اصلی تحركات و اقدامات اساسی جمهوری اسلامی را بر تداوم عملیات تا حل نهایی مسئله جنگ ترسیم نمودند.
منطقه عملیاتی رمضان، محصور بود بین یك زمین مثلث شكل به وسعت 1600كیلومتر‌مربع كه از شامل به خط مرزی كوشك و طائیه و حاشیه جنوبی هورالهویزه به طول پنجاه كیلومتر و از غرب به رودخانه شط‌العرب (كه از نقطه تلاقی رودخانه دجله و فرات به نام القرنه شروع می‌شد تا شلمچه در غرب خرمشهر) به طول هشتاد كیلومتر و از شرق به خط مرزی شمالی– جنوبی از كوشك تا شلمچه به طول شصت كیلومتر منتهی می‌شد.
عملیات رمضان بر این مبنا طراحی شد كه با حضور قوای نظامی ایران در پشت رودخانه دجله و شط‌العرب و تسلط بر معابر وصولی بصره، عملاً از نظر سیاسی- نظامی موقعیت مناسبی برای جمهوری اسلامی برای پایان جنگ فراهم آید.
دشمن تا قبل از آزادی خرمشهر، در شرق بصره مواضع مستحكمی نداشت اما با فرصت سه ماهه‌ای كه از حمله رژیم صهیونیستی به جنوب لبنان تا اجرای عملیات رمضان به دست آورد، پیچیده‌ترین خطوط پدافندی طبیعی و مصنوعی را در نوار مرزی بر نیروهای نظامی ایران تحمیل كرد.
احداث خاكریزهای مثلثی زنجیره‌ای و دو ردیفه با اضلاع 2250 متر، به طول 115کیلومتر و ارتفاع 4 متر از بوبیان تا طلائیه، تسلیح كانال پرورش ماهی به طول 28كیلومتر و عرض یك كیلومتر با انواع موانع، كمین و سنگرهای تیربار به عنوان موانع بازدارنده و رها كردن آب در قسمت جنوبی منطقه و احداث کانال مارپیچ به عرض یك کیلومتر با 29 ردیف میدان مین، فقط بخشی از اقدامات بازدارنده ارتش عراق برای ممانعت از ورود رزمندگان اسلام به خاک عراق بود.
در این منطقه چهار محور و قرارگاه‌های عملیاتی قدس، فجر، فتح و نصر به منظور اجرای عملیات و مقابله با سپاه سوم عراق که از سه لشکر زرهی، دو لشکر پیاده و یک لشکر مکانیزه بهره می‌برد، پیش‌بینی شد. در نهایت عملیات رمضان طی پنج مرحله از تاریخ 61/4/23، با رمز«یا صاحب الزمان ادركنی» در ساعت 21:30 آغاز و پانزده روز به طول انجامید.
در این عملیات رزمندگان با نفوذ به عمق خاک عراق توانستند خود را به نهر کتیبان برسانند و به قرارگاه فرماندهی لشکر9 زرهی عراق دست یافته و پاسگاه زید عراق را تصرف کنند اما مواجهه با موانع پیچیده دشمن در عمل منجر به محقق نشدن اهداف اصلی عملیات مبنی بر تهدید بصره و تصرف شرق شط‌العرب شد.
این مطلب برگرفته از کتاب اطلس جغرافیای حماسی 1 با عنوان «خوزستان در جنگ» است.
