شوش
شهر شوش در ۴۲ کیلومتری جنوب‌غربی دزفول و صدوپنج کیلومتری شامل‌غربی اهواز واقع است. این شهر در زمان جنگ از توابع شهرستان دزفول بود اما از سال ۱۳۶۸ به بعد شهرستان شوش به مرکزیت این شهر تشکیل شد. این شهر باستانی از مراکز تمدن قدیم و پایتخت چهارهزارساله حکومت عیلام و همچنین پایتخت زمستانی امپراتوری هخامنشی بوده است.
شوش در قرون وسطی، مرکزی بزرگ برای خوزستان بوده که در آن شهر قلعه‌ای محکم و قدیمی، بازارهایی با شکوه و مسجدی با ستون‌های گرد وجود داشته است. در طبقات پایین‌تر این شهر آثاری به دست آمده که باستان‌شناسان آنها را مربوط به هشت هزارسال پیش می‌دانند.
شوش چهار اثر باستانی معروف دارد؛ اکروپل یا ارگ شاهنشاهی که قبرستان شاهان عیلامی بوده است. کاخ آپادانا که هفت حیاط و سالن بزرگی با ۷۲ستون سنگی دو متری دارد و داریوش اول هخامنشی آن را ساخته است. شهر شاهی یا شهر پانزدهم که در آن پانزده لایه از پانزده تمدن کشف کرده‌اند و شهر صنعتگران که از سه تمدن ساسانی، اشکانی و اسلامی نشان دارد.
در زمان مظفر‌الدین‌شاه (سال1269 ) ژان دومرگان، باستان شناس معروف فرانسوی با صدوبیست نفر به ایران آمد و با دولت قرارداد بست تا در شوش کاوش کند. آنها با آجرهایی که از کاخ باستانی آپادانا یافتند، قلعه‌ای شبیه قلعه باستیل فرانسه ساختند تا هم در آن زندگی کنند و هم هر چه را می یابند در آن نگه دارند اما بعد‌ها دومرگان یافته‌هایش را به موزه لوور پاریس فرستاد. هنگامی که مرکز خوزستان به اهواز منتقل شد، شوش کم‌کم اهمیت خود را از دست داد اما با احداث راه اصلی تهران – خرمشهر و راه آهن سراسری، حیات اقتصادی شهر شوش رونق گرفت. اهمیت تاریخی شوش نیز موجبات توجه و جذب جهانگردان و مشتاقان زیارت بارگاه دانیال نبی(ع) را فراهم آورد، به نحوی که این شهر با افزایش جمعیت در سال ۵۳۳۱دارای شهرداری شد.
شوش در طرح عملیاتی ارتش عراق به این دلیل اهمیت داشت که راه‌آهن و جاده اندیمشک– اهواز از مجاورت آن می‌گذشت و قطع این راه‌ها بر جبهه اهواز و دزفول تأثیر زیادی می‌گذاشت. لشکر1 مکانیزه ارتش عراق با پیش‌روی به سمت این شهر در 7 کیلومتری غرب آن موضع گرفت و از آنجا به طور مداوم شوش را زیر آتش خود قرار داد. این شهر در هجوم سراسری عراق پیوسته مورد حملات هوایی و توپخانه‌ای قرار داشت و به همین دلیل شهر شوش به تدریج خالی از سكنه شد و اهالی آن در شرایطی بسیار سخت به مناطق امن مهاجرت کردند.
در طول جنگ رزمندگان از منازل این شهر به عنوان عقبه جبهه استفاده می‌كردند. شوش به دلیل بمباران و زیر آتش قرارگرفتن در طول هجده ماه، خسارات فراوانی دید و بیشتر منازل و اماكن این شهر تخریب شد. با انجام عملیات فتح‌المبین در غرب و شمال‌غرب شهر شوش، این منطقه از دید و تیر مستقیم متجاوزان خارج شد و تا پایان جنگ در امان ماند.
این مطلب برگرفته از کتاب اطلس جغرافیای حماسی 1 با عنوان «خوزستان در جنگ» است.
