دزفول
شهر دزفول مرکز شهرستان دزفول است و فاصله این شهر از اندیمشک 10کیلومتر و تا شوش26کیلومتر است. «دزپل» یا «دژپل» را در اصطلاح محلی دزفیل و دژپیل گویند و معرب آن دسفول است و به همین علت نام محلی این شهر به گویش دزفولی (شبیه به فارسی دری و لری بختیاری) «دسفیل»می‌باشد. دزفول در زمان ساسانیان هم‌زمان با ساختن پل درکنار آن بر روی دز (به منظور برقراری ارتباط بین پایتخت جدید یعنی جندی‌شاپور و شوشتر) بنا شده است.
دز به معنی قلعه می‌باشد و احتمالا نام دزفول یا دزپل از نام همان پل مشتق شده است. شهر دزفول بر روی تپه‌ای به ارتفاع 210 متر از رودخانه بنا شده و سرداب‌های عمیق دارد. مردم ساكن جندی‌شاپور پس از ویرانی این شهر توسط الوار به كناره رود دز مهاجرت و بنای شهر دزفول كنونی را پایه‌ریزی كردند. دزفول از هجوم مغول محفوظ ماند. مهم‌ترین اثر تاریخی دزفول پل قدیم است که شاپور دوم ساسانی به کمک اسیران رومی آن را بر روی رود دز بنا کرد و به همین دلیل به پل رومی نیز مشهور است. همچنین قلعه‌ای نیز برای حفاظت از آن عمارت احداث کرد که اکنون در محل قدیمی آن محله‌ای به نام قلعه وجود دارد. امام‌زاده سبز قبا، ایوان کرخه و شهر باستانی جندی‌شاپور در 10 کیلومتری دزفول نیز از جمله اماکن تاریخی دزفول است.
با آغاز جنگ، دزفول یکی از شهرهایی بود که به شدت مورد حمله قرار گرفت و در نخستین روز جنگ پایگاه چهارم شکاری دزفول موسوم به پایگاه وحدتی بمباران شد. در طول جنگ دشمن با بمب و موشک‌های 9 متری «فراگ» و «اسکاد –بی» بارها به شهر دزفول حمله کرد به طوری که شهر دزفول به «بلد الصواریخ» یعنی شهر موشک‌ها مشهور شد.
شهری كه تا آن زمان زخم 174 موشك و 1064 گلوله توپ دشمن را به جان خریده و همچنان بر پا و استوار بود. در سال‌های دفاع‌مقدس نمازجمعه باشكوه دزفول به امامت سیدمجدالدین قاضی دزفولی و حضور رزمندگان و پذیرایی مردم مقاوم آن دیار بعد از نمازجمعه در ایستگاه‌های صلواتی، فراموش‌نشدنی است. با تشکیل ستادهای بسیج مردمی با محوریت مساجد این شهر به‌خصوص مسجد نجفیه، داوطلبان ضمن آموزش نظامی، به كمك‌رسانی به آسیب‌دیدگان و بازسازی منازل مسكونی نیز می‌پرداختند.
بخشی از ابتدای جاده دزفول– دهلران که از سه‌راهی دهلران در جنوب اندیمشک آغاز می‌شود و تا شهر دهلران در استان ایلام ادامه دارد، دارای عرض زیاد و آسفالت مخصوصی است و از آن به عنوان یک باند فرود اضطراری استفاده می‌شود. ارتش عراق برای هجوم به شهرستان دزفول از این جاده استفاده بسیاری کرد و با اتکا بر آن فاصله 80 کیلومتری مرز تا پل نادری را در چهار روز طی کرد.
دزفول که در طول دفاع‌مقدس میزبان همیشگی خیل عظیم رزمندگان بود در عملیات فتح‌المبین به عنوان عقبه تدارکاتی مورد استفاده زیادی قرار گرفت. رادیو جبهه نیز برای روحیه‌بخشی به رزمندگان توسط جوانان دزفول راه اندازی و به اجرای برنامه می پرداخت. اکنون از شهر دزفول به پاس مقاومت و تقدیم بیش از 2600 شهید، به عنوان شهری نمونه یاد می‌شود.
این مطلب برگرفته از کتاب اطلس جغرافیای حماسی 1 با عنوان «خوزستان در جنگ» است.
