آبادان

آبادان مرکز شهرستان آبادان و پس از اهواز، دومین شهر مهم استان خوزستان است که از شمال به خرمشهر و رود كارون، از شرق به رودخانه بهمنشیر و اراضی مسطح باتلاقی و از جنوب و غرب به اروندرود منتهی می‌شود. نام این شهر در گذشته «عبادان» (یعنی عبادت‌کنندگان) بوده است. در سال ۱۳۱۴ش طبق مصوبه هیأت وزیران نام عبادان به آبادان تغییر یافت. از مناطق مشهور شهر آبادان میتوان به محله‌های بریم، بوارده، اروسی، فیه، هزاری‌ها، هلندی‌ها، امیری، احمدآباد، شاه آباد، فرح آباد، میدان طیب و بهمنشیر اشاره نمود. این شهر دارای فرودگاه و بندر است که به دلیل داشتن پالایشگاه نفت و راهبردی بودن و هم مرزی با کشور عراق از زمان جنگ جهانی دوم از مهم‌ترین شهرهای خاورمیانه و ایران بوده است. نفت از اغلب مناطق خوزستان با لوله به این شهر می‌رسد و پس از تصفیه به نقاط مختلف کشور و برخی مراکز معاملات نفت جهان صادر می‌شود. قبل از پیروزی انقلاب اسلامی یكی از وقایع مهم آبادان آتش گرفتن سینما ركس به دست عوامل رژیم پهلوی در 28 مرداد 1357 بود كه درآن حادثه 377 تن جان خود را از دست دادند.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی عوامل ضدانقلاب دست به اقدامات خرابكارانه متعددی در سطح شهر آبادان زدند كه از جمله آنها؛ انفجار بمب در محوطه پالایشگاه در 23خرداد 1358، تخریب پل واقع بر نهر محربی و نهر ابوالفضل در سوم دی 1358 و انفجار چند لوله نفت و گاز در شامل آبادان در  16اسفند 1358 است. از همان ابتدا حجت االاسلام غلامحسین جمی (امام جمعه آبادان) و جمعی از مبارزین، كمیته انقلاب اسلامی را در آبادان تشكیل دادند و به مقابله با اقدامات خرابکارانه ضدانقلاب پرداختند. آبادان از نخستین ساعات آغاز جنگ در 31 شهریور 1359با تهاجم هوایی دشمن روبه رو شد و خساراتی به پالایشگاه آن وارد شد. در مهرماه 1359 آتش سنگین توپخانه دشمن از جنوب اروندرود بر تمام منطقه خرمشهر و آبادان باریدن گرفت و به فرودگاه آبادان، تأسیسات نفتی و اسكله های شهر و حتی بیمارستان ها آسیب جدی وارد شد. در 19مهر دشمن، آبادان را به محاصره كامل خود درآورد با این حال حدود ده هزار نفر از ساکنین آبادان شجاعانه در شهر ماندند و آبادان را ترک نکردند. با فرمان تاریخی حضرت امام خمینی (ره) مبنی بر شکست حرص آبادان، با تشكیل ستاد فرماندهی اروند در ماهشهر، سرهنگ حسنی سعدی به فرماندهی منطقه عملیات آبادان-  خرمشهر منصوب شد. از طرفی نیروهایی که شامل نیروی زمینی ارتش، تكاوران نیروی دریایی، ژاندارمری، نیروی سپاه و بسیج مردمی بودند، در منطقه ماهشهر، دارخوین و آبادان مستقر شدند. دشمن که در اشغال چند روزه خوزستان ناکام مانده بود، تلاش برای اشغال خرمشهر و آبادان را تشدید کرد و تلاش نمود تا با عبور از بهمنشیر آبادان را اشغال كند لذا در ساعات اولیه روز هشتم آبان توانست در كرانه شاملی بهمنشیر به سمت شرق پیشروی كرده و حدود پانزده كیلومتر از این كرانه را تحت كنترل خود درآورده و حلقه محاصره شهر را تكمیل کند. دشمن با عبور دادن بخشی از نیروهای خود از بهمنشیر در 9/8/1359 توانست برای اولین بار وارد جزیره آبادان شود که با اجرای عملیات كوی ذوالفقاری دوباره به عقب رانده شد. آبادان حدود یك سال در محاصره دشمن بود تا اینکه با همت و تلاش رزمندگان در عملیات ثامن الائمه (ع) در پنجم مهرماه 1360 ، محاصره شكسته شد، اما کماکان گلوله باران شهر آبادان همچنان ادامه داشت. این شهر در طول جنگ به عنوان عقبه عملیات‌های مختلفی از جمله بیت المقدس، والفجر8 و كربلا 4 و 5 مورد استفاده قرار گرفت. اکنون بسیاری از شهدای دوران مقاومت در گلستان شهدای این شهر به خاک سپرده شده اند.

این مطلب برگرفته از کتاب اطلس جغرافیای حماسی 1 با عنوان «خوزستان در جنگ» است.