اروندرود
اروند به معنی تیز و تندرو و در دوره باستان به تمام طول رود دجله و اروندرود امروزی گفته می‌شد. اگر اروند را با تلفظ «او-روند» بخوانیم به معنی آب رونده است. تا سه هزار سال پیش از میلاد مسیح (ع)، اروندرود وجود نداشت و رودخانه‌های دجله، فرات و کارون جداگانه به دریا می‌ریختند. با سقوط ساسانیان و به دلیل عدم مراقبت، سدها شکسته شد و دو رودخانه دجله و فرات در القرنه به هم پیوستند و اروندرود را تشکیل دادند.
هم‌اکنون 81 کیلومتر از 175 کیلومتر طول اروندرود - از محل پیوستن نهر خین به این رودخانه تا مصب آن در خلیج‌فارس - مرز مشترک ایران و عراق محسوب می‌شود. عرض اروندرود بین 500 تا 1000 متر و عمق آن بین نه تا پانزده متر در نوسان است و هنگام جزر و مد آب، تغییر می‌یابد و درعین‌حال برای کشتیرانی مناسب است. اروندرود را به علت جزر و مدها و نوع جریانش (جریان آرام بر سطح و جریان وسیع و متلاطم در عمق) رودخانه وحشی نیز می‌نامند.
آب اروندرود از رودخانه‌های دجله و فرات که از ترکیه سرچشمه می‌گیرند و از رودخانه‌های کارون، کرخه، زاب بزرگ، زاب کوچک، دیاله، بکور، سیروان و الوند که همگی از ایران سرچشمه می‌گیرند، تأمین می‌شود و از نظر حجم، 67 درصد آب اروندرود از ایران تأمین می‌شود. پوشش ساحلی اروندرود پوششی از«چولان» (بوته‌های بلند) و «نی» است و عمق نخلستان‌های آن بین دو تا پنج كیلومتر متغیر است و به وسیله كانال و نهرهای مصنوعی عمود بر اروندرود، در حالت مد آبیاری می‌شوند. بصره، خرمشهر، آبادان، خسروآباد و فاو ازجمله بندرهای مهم این آبراه هستند که نقش چشمگیری در رونق تجارت و بازرگانی منطقه دارند.
از آغاز تشکیل کشور عراق در پایان جنگ جهانی اول، همواره ادعاهای غیرحقوقی این کشور بر مالکیت کامل اروندرود، از مباحث اصلی اختلافات مرزی ایران و عراق بود که سرانجام بر اساس معاهده 1975 الجزایر، ژرف گاه (خط القعر و یا خط تالوگ) رودخانه به عنوان خط مرزی تعیین شد.
یکی از اهداف رژیم بعثی عراق در هجوم سراسری به ایران، حاکمیت مطلق بر اروند و انتقال مرزهایش به ساحل شرقی این رودخانه بود. در خرداد 1358 دولت عراق با اعزام ناوچه‌های گشت زنی شروع به تقویت پاسگاه‌های مرزی خود در ساحل اروند نمود و بالگردهای آن كشور بر فراز اروندرود به پرواز درآمدند.
با شروع جنگ تحمیلی اروندرود به سبب عریض بودن و تأثیرات ناشی از جزر و مد خلیج‌فارس بر این رودخانه - كه هرگونه عملیات نظامی را با محدودیت مواجه می‌ساخت- موردتوجه نیروهای نظامی دو كشور ایران و عراق قرار نگرفت و فقط دو كشور با آتش توپخانه به تأسیسات نظامی و غیرنظامی مستقر در ساحل دو طرف اروندرود آسیب می‌زدند. در دومین ماه جنگ، ارتش عراق در حالی که از ساحل جنوبی این رودخانه، آبادان را می‌کوبید، از سمت شامل این شهر پیشروی کرد و در 9/8/1359 با عبور از بهمن‌شیر به نزدیکی اروندرود رسید. دشمن سعی داشت با پیشروی از جاده خسروآباد تا شهر اروندکنار در اراضی شاملی این رودخانه استقراریافته و بر آن تسلط کامل یابد، لیکن با مقابله مدافعان آبادان، عقب رانده شد. در عملیات والفجر 8 و به دنبال موفقیت رزمندگان در عبور از اروندرود، برای بهبود تردد و افزایش توانایی انتقال رزمندگان به آن‌سوی اروند، پل‌سازی بر روی رودخانه موردتوجه و تأكید قرار گرفت.
با پایان جنگ و به رسمیت شناختن دوباره قرارداد 1975 الجزایر توسط عراق، اروندرود دیگربار حیات خویش را بازیافت هرچند که به علت انباشته شدن از گل‌ولای و لاشه کشتی‌های غرق‌شده قابلیت كشتیرانی کشتی‌های بزرگ تجاری را تا حدی از دست داده بود.
این مطلب برگرفته از کتاب اطلس جغرافیای حماسی 1 با عنوان «خوزستان در جنگ» است.
